Co łączy Kętrzyn i Litwę? Młodzież tworzy wyjątkowy szlak kulturowy

Kiedy młodzi ludzie wyruszają w podróż przez historię, efekty potrafią zaskoczyć. Tak właśnie było podczas warsztatów „Co Kętrzyn ma wspólnego z Litwą?”, które odbyły się 28 maja 2025 r. w Kętrzynie. Wydarzenie to było częścią międzynarodowego projektu „Nowe produkty turystyczne jako synergia dziedzictwa kulturowego, edukacji i współpracy pomiędzy Kętrzynem i Solecznikami”, realizowanego dzięki wsparciu Unii Europejskiej w ramach programu Interreg VI-A Litwa-Polska 2021–2027.

Celem projektu jest stworzenie nowych szlaków turystycznych – jednego w Kętrzynie, drugiego w Solecznikach na Litwie. Łączy je poszukiwanie powiązań między tymi miejscowościami i odkrywanie wspólnych elementów dziedzictwa kulturowego. W obu przypadkach kluczową rolę odgrywa młodzież – z entuzjazmem, pomysłowością i świeżym spojrzeniem.

Historia ożywa dzięki młodym

Warsztaty w Kętrzynie poprowadził Szymon Parada, pracownik Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego. Spotkanie składało się z dwóch części – teoretycznej i terenowej. W części teoretycznej uczestnicy poznali podstawy tworzenia produktów turystycznych, analizowali przykłady szlaków z regionu i kraju, takie jak Droga św. Jakuba, oraz rozmawiali o tym, co sprawia, że dana trasa jest atrakcyjna i przyciąga turystów.

Najważniejsze były jednak poszukiwania odpowiedzi na pytanie: jakie konkretnie związki łączą Kętrzyn z Litwą? Okazuje się, że jest ich naprawdę wiele – zarówno historycznych, jak i współczesnych.

Od bitew po świętych – wielowarstwowe związki

Już w średniowieczu tereny dzisiejszego Kętrzyna były miejscem, gdzie krzyżowały się losy Polski, Litwy i Zakonu Krzyżackiego. Bitwa pod Wopławkami w 1311 roku, upamiętniona dziś kamieniem-pomnikiem w okolicach miejscowości Góra, to przykład jednego z pierwszych zbrojnych spotkań Zakonu Krzyżackiego z wojskami litewskimi. W tym samym roku Zakon zorganizował wyprawę odwetową w okolicach Solecznik – litewskiego odpowiednika Kętrzyna w tym projekcie.

W latach 1345 i 1347 Kętrzyn ucierpiał podczas najazdów litewskich wojsk pod wodzą książąt Olgierda i Kiejstuta, synów wielkiego księcia Giedymina, dziadka Władysława Jagiełły. W kolejnych dekadach trwały wojny litewsko-krzyżackie, a miejskie mury Kętrzyna – wzniesione w XIV wieku – do dziś „pamiętają” te wydarzenia.

Wspólną historię budowały także postacie świętych i monarchów. Święty Kazimierz – syn Kazimierza IV Jagiellończyka, kanonizowany w 1604 roku w katedrze wileńskiej – od 1636 roku jest głównym patronem Litwy, a od 1948 roku szczególnym patronem litewskiej młodzieży. Jego wizerunek znajduje się także w ikonografii Kętrzyna: w kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej oraz na witrażach w Domu Parafialnym św. Kazimierza, obok bł. Jerzego Matulewicza, litewskiego biskupa.

Do duchowej więzi z Litwą nawiązuje także kaplica Matki Boskiej Ostrobramskiej w Bazylice św. Jerzego – powojenna pamiątka po przesiedleńcach z Wileńszczyzny, którzy po 1945 roku osiedlili się w Kętrzynie. Wielu z nich pochodziło właśnie z rejonu Solecznik, a ich obecność przyczyniła się do rozwoju kultu maryjnego inspirowanego wileńską Ostrą Bramą. Szczególną rolę odegrali w tym księża wywodzący się z Wilna lub tam wykształceni.

Mickiewicz, Kętrzyński i inne symbole

Spacerując po Kętrzynie, łatwo natrafić na ślady kulturowych związków z Litwą. Ulice Adama Mickiewicza, Stanisława Moniuszki czy Wileńska to tylko kilka przykładów. Mickiewicz odwiedzał kiedyś Soleczniki, gdzie poznał tradycyjny obrzęd Dziadów – inspirację do jednego ze swoich najsłynniejszych dzieł. Dziś w Solecznikach stoi jego pomnik z cytatem „Miej serce i patrz w serce” – po polsku i litewsku.

Wśród postaci łączących oba światy nie mogło zabraknąć Wojciecha Kętrzyńskiego. W czasie Powstania Styczniowego aktywnie działał na rzecz niepodległości – zbierał informacje, przemycał broń, utrzymywał kontakty z powstańcami. W czerwcu 1863 roku wyruszył do Wilna z misją rozpoznania ruchu powstańczego na Litwie.

Kętrzyn i okolice mogą się także pochwalić dziełami sztuki z litewskim rodowodem. Obraz Matki Bożej Świętolipskiej z 1640 roku został namalowany przez Bartłomieja Pensa w jego wileńskiej pracowni.

Młodzież jako twórcy nowego szlaku

W drugiej części warsztatów uczestnicy wyruszyli w teren – odbyli analityczny spacer po mieście, by przyjrzeć się miejscom potencjalnie związanym z Litwą. Ich zadaniem było nie tylko potwierdzenie już znanych punktów, ale też odnalezienie nowych, ocena ich atrakcyjności i zbadanie siły historyczno-kulturowych powiązań.

Efekt? Zaskakująco bogaty katalog miejsc, postaci i historii, które mogą stać się częścią nowego szlaku turystycznego. Prace nad jego ostatecznym kształtem wciąż trwają – zarówno w Kętrzynie, jak i w Solecznikach. Młodzież będzie kontynuować działania podczas kolejnych warsztatów, a eksperci dopracowują koncepcję, która wkrótce ożyje na mapie miasta.

To projekt, który uczy historii w sposób żywy, angażujący i twórczy. Pokazuje, że przeszłość nie musi być nudna – może być pasją, mostem między narodami i inspiracją do odkrywania własnej tożsamości. A Kętrzyn i Litwa? Łączy je znacznie więcej, niż mogłoby się wydawać.